W pierwszej części artykułu analizowaliśmy starą, niemiecką legendę o „Das Hünengrab” natomiast w drugiej części chcę wam przedstawić fakty związane z kurhanem pod Palczewicami. Niewątpliwie jest to niezwykły zabytek archeologiczny, który ma ponad 2700 lat i jest świadkiem dawnej kultury i religii ludów zamieszkujących te tereny. Jak wygląda dziś ten kurhan i jakie tajemnice skrywa? Jakie są jego związki z historią tych ziem ? Na te i inne pytania postaram się odpowiedzieć w tym wpisie, choć pewnie nie wyczerpie tematu do końca.
Historia i Hipotezy – Kiedy powstał Kurhan za jeziorem Kopań ?
Obiekt ten, jest jednym z wielu tego typu budowli, które spotkać można na obszarach Europy, Azji i Ameryki. Kurhany to przeważnie pagórki w formie kopca, o kształcie stożkowatym lub zbliżonym do półkulistego, w których znajduje się komora grobowa z pochówkiem. Pochówek może być szkieletowy lub ciałopalny, a komora grobowa może mieć konstrukcję kamienną lub drewnianą. Kurhany były budowane w różnych epokach, od neolitu do wczesnego średniowiecza, przez różne kultury i ludy.
Kurhan koło Palczewic ma podłużny kształt, jednak ze względu na potraktowanie go jako piaskownię trudno dziś jednoznacznie rozstrzygnąć jaką ostatecznie mógł mieć formę. „Das Hünengrab” o którym tu mówimy, został zbudowany w VII wieku przed naszą erą, czyli w okresie, kiedy w Egipcie rządzili Faraonowie, a w Rzymie panował król Romulus zwany pierwszym władcą Rzymu. Wtedy gdy zdecydowano o jego wybudowaniu rosła tutaj dzika, odwieczna puszcza, a i miejsce pewnie wybrano nieprzypadkowo.
Obiekt ten, według archeologów badających go pobieżnie, związany jest z Kulturą Pomorską, która rozwijała się na terenach dzisiejszej Polski, Niemiec, Czech i Słowacji. Kultura ta charakteryzowała się m.in. budową kurhanów, obrzędem palenia zwłok, produkcją brązu i ceramiki oraz rolnictwem i hodowlą. W Kulturze Pomorskiej wyróżnia się kilka faz rozwojowych, z których najważniejsze są fazy halsztacka i lateńska.
Tutejszy „Grobowiec Olbrzymów” prawdopodobnie powstał w fazie halsztackiej Kultury Pomorskiej, która trwała od około 700 do 400 roku przed naszą erą. W tym czasie ludność pomorska utrzymywała kontakty handlowe i kulturowe z ludami celtyckimi, germańskimi i bałtyckimi. W pochówkach z tej fazy często spotyka się ozdoby i narzędzia z brązu i żelaza, a także naczynia ceramiczne o bogatej ornamentacji. Jednak podczas prac powierzchniowych nie natrafiono tutaj na podobne znaleziska, lub jeszcze nie natrafiono. Jednym z powodów takiego stanu rzeczy mogło być niezbyt dokładne przebadanie obiektu i jego okolicy. Kurhan za jeziorem Kopań jest więc wciąż zagadką, która czeka na swoje odkrycie.
Powstanie kurhanu może mieć częściowo naturalny charakter i pochodzenie. W miejscu tym w okresie wielkich zlodowaceń gromadził się w dużej ilości materiał skalny wypłukiwany z topniejącego lądolodu. Skupisko takie geologia nazywa kemą. Kema złożona jest ze żwirów i piasków, co odpowiadałoby strukturze geologicznej podstawy kurhanu, jednak sam pagórek nie wygląda już naturalnie.
Formacja charakterystycznie wyróżnia się na tle okolicznych pól szczególnie od strony południowej, co sprawia że w dalekiej przeszłości mogła zostać sztucznie uformowana. Przy oględzinach kurhanu nie stwierdziłem występowania większych eratyków używanych do budowy komór wewnętrznych i korytarzy, jednak jeśli takowe istnieją mogą być zawalone i zasypane a głazy mogły dziesiątki lat temu posłużyć do budowy miejscowych domostw jako łatwy w uzyskaniu materiał budowlany.
Grobowiec Olbrzymów – Jak zbudowany jest Kurhan ?
Dziś można stwierdzić, że część wzgórza służyła jakiś czas jako naturalna kopalnia żwiru i piachu. Kiedy dokonano tu prac wydobywczych trudno powiedzieć, jednak naturalnie wybrana cześć południowa pagórka świadczy o tym, że mógł on stracić częściowo ze swojego pierwotnego kształtu. Być może wybrania piachu dokonano też w trakcie rabunkowego poszukiwania ukrytych skarbów o czym może świadczyć spore wyrobisko na szczycie kurhanu, w którym to zalegają większe kamienie. Może są one budulcem wewnętrznych konstrukcji kurhanu? Bez odpowiednich badań trudno potwierdzić taką hipotezę.
Kurhan odkryto i opisano archeologicznie w 1990 r. Natrafiono wtedy na 2 groby skrzynkowe charakterystyczne dla kultury Pomorskiej (kultura ta młodsza jest od kamiennych kręgów budowanych prawdopodobnie przez plemiona Gotów, dla przykładu np. W Grzybnicy pod Koszalinem, w Węsiorach czy Odrach) oraz 2 paleniska ciałopalne. Nie wiadomo, czy była to jedyna osoba pochowana w tym kurhanie, czy też były tam jeszcze inne pochówki.
Nic nie wiadomo o statusie społecznym czy pochodzeniu osób, dla których zbudowano kurhan, jednak musiał być to ktoś ważny skoro poświęcono czas i zasoby na zbudowanie tej konstrukcji. Trzeba brać też pod uwagę, że może być o wiele starszym założeniem a została jedynie wykorzystana powtórnie przez ówczesnych mieszkańców.
Stanowisko określono jako miejsce o dużej wartości poznawczej. Jednak z powodu tego, że pobierano z niego piach to wpisano je jako zagrożone zniszczeniem. Jak wspomniałem, nie prowadzono większych badań tego stanowiska, a odkrycie i skatalogowanie kurhanu należy rozpatrywać w kontekście większej akcji: AZP – Archeologicznego Zdjęcia Polski, naukowego planu realizowanego na terenie całej Polski, prowadzonego od 1978 r. polegającego na poszukiwaniu, rejestrowaniu i nanoszeniu na mapy stanowisk archeologicznych.
„Das Hünengrab” odwiedziłem w środku lata. Trzeba powiedzieć, że wygląda wtedy jak samotna, zielona wyspa pośród morza rosnących na polach kłosów zboża. W słoneczny dzień jest wtedy królestwem wszelkiego życia. Porośnięty mnóstwem ziół, i kwiatów, zapewnia schronienie, wśród dzikich krzewów i drzew wielu gatunkom ptaków. Zauważyłem też, że pagórek ten upodobały sobie również lisy które mają tu swoje nory. Znalazłem na powierzchni kilka odłamów zmurszałej kości, jednak wydaje się że były to kości zwierzęce, pewnie rozniesione przez lisy. W kilku miejscach widać rozrzucone większe głazy. Jakie jeszcze nieodkryte skarby skrywa pagórek?
Kurhan nad jeziorem Kopań jako atrakcja turystyczna w okolicy Wicia
Obecnie Kurhan jest oazą spokoju. Zagubiony wśród pól i łąk, zarośnięty częściowo krzewami i drzewami aż prosi się o rewitalizację i udostępnienie go jako interesującej pamiątki historycznej. Miejsce wymaga opieki i zadbania o nie, aby zapobiec dalszej dewastacji zabytku. Fajnie by było gdyby miejscowe władze wykorzystały ten potencjał do zwiększenia atrakcyjności turystycznej regionu poprzez uprzątnięcie miejsca i stworzenie tu niewielkiej ścieżki dydaktycznej.
Można postawić jakieś drewniane ławki, stół, tablice upamiętniającą legendę, a we współpracy choćby z muzeum na zamku w Darłowie sporządzić szczegółowy opis dla potencjalnego wędrowca z czym ma tu do czynienia. Kurhan mógłby być ciekawym punktem nawigacyjnym na rowerowych szlakach wycieczek po okolicy. Grobowiec Olbrzymów niesie w sobie duży potencjał turystyczno-historyczno-edukacyjny, który jest gotowy aby wykorzystać go do promocji regionu.
Gdzie zobaczyć kurhan ? – Jak dojechać na miejsce ?
Do „Grobowca Olbrzymów” bez samochodu nie ma niestety szybkiej drogi. Jednak wycieczka rowerowa lub piesza na Kurhan już może być sama w sobie atrakcją i pozwoli fajnie spędzić wolny czas. Najlepiej wyruszyć z miejscowości Wicie w kierunku Barzowic rowerem lub pieszo i za lasem, skręcić w prawo, w pierwszą, polną drogę. Droga biegnie południowym brzegiem jeziora Kopań do Palczewic. Niestety obecny jej stan pozostawia wiele do życzenia. Ciekawostką jest też to, że droga ta jest bardzo stara. Jej rodowód sięga czasów średniowiecza a i wcześniej zapewne już istniała w formie leśnej ścieżki. Po dotarciu do Palczewic kierujemy się z tej miejscowości w kierunku na Drozdowo, dziurawą, asfaltową drogą.
Po niecałym kilometrze zobaczymy po lewej stronie polny dukt wyłożony betonowymi płytami, w który trzeba skręcić. Z tego miejsca mam już ok. 400 m do punktu naszej wyprawy. Zresztą po opuszczeniu Palczewic po lewej stronie widać już w oddali zarośnięty pagórek Kurhanu więc nie zagubicie się w okolicy. Można też jechać tu z Wicia przez Barzowice a następnie za zakrętem przed Drozdowem będzie skrzyżowanie, w które skręcimy i zniszczonym asfaltem w kierunku Palczewic również dotrzemy do wspomnianej wcześniej polnej drogi – uwaga na dziury w drodze i nierówności płyt.
Tajemniczy „Das Hünengrab” – Atrakcja turystyczna okolic Wicie
A więc zapraszam was do następnej przygody. Odkryjcie w sercu terenów nadmorskich, gdzie morze i jezioro splatają się w harmonijną całość, ukryty tajemniczy Kurhan Olbrzymów. Miejsce, które nie tylko przyciągnie wasz wzrok, ale poprzez niesamowite opowieści wywoła dreszczyk emocji i będzie miłym mam nadzieje wspomnieniem wakacyjnego i nie tylko wypoczynku.
Zachęcam każdego wędrowca, by odwiedził to miejsce. Ale niech to będzie spotkanie z szacunkiem. Szanujmy historię, tajemnicę i piękno tego miejsca. Wędrując po okolicznych łąkach i polach, otulmy się naturą, wsłuchajmy w szum kwiecistych zagajników i szmer wiatru. To tu, w otoczeniu przyrody, możemy poczuć, że granice rzeczywistości zacierają się, a tajemnica jest na wyciągnięcie ręki.
Tajemniczy „Kurhan Olbrzymów” czeka na wasze odkrycie. Czy odważycie się wkroczyć w jego przestrzeń? Przyjdźcie, zobaczcie, posłuchajcie. To miejsce jest jak strona z książki o niezwykłych historiach. Niech stanie się częścią waszej własnej opowieści.
I jeszcze jedno. Pod żadnym pozorem nie zabierajcie nic z kurhanu, choćby kamyka. Pamiętajcie że Kurhan jest przeklęty. Zabierzcie jedynie ciepłe wspomnienia, radość obcowania z naturą i dzikością tego odludnego jeszcze miejsca.
Ważnym jest, aby wspomnieć iż kurhan wpisany jest do ewidencji zabytków archeologicznych id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_AR.264974. W Informacji dostępnej na stronie https://zabytek.pl/pl/obiekty/cmentarzysko-325133 oznaczony jako cmentarzysko/kurhan więc przestrzegam że jakakolwiek penetracja wzgórza wykrywaczami metali, rozkopywanie i szeroko pojęta eksploracja bez stosownych zezwoleń jest przestępstwem.
Źródła internetowe:
- https://pl.wikipedia.org
- https://zabytek.pl
- Copilot Microsoft
Zdjęcia, Tekst i Grafika :
- Wicieprzygoda – Aquarius
- Generator AI